Znate li gde se Stefan Nemanja odrekao prestola? (VIDEO)

U tišini porte Petrove crkve u Starom Rasu u svakom ćošku osećaju se prohujali vekovi. Čoveku se ćuti. Ćuti i razmišlja o važnosti svakog grumena zemlje, i svakog kamena koji čini ovu svetinju. Jer, ovde i onaj najmanji grumen svedoči o burnoj istoriji srpskog naroda i stvaranju prve srpske države.

Ovaj hram predstavlja  ne samo najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije, već je i jedan od prvih duhovnih centara srpskog naroda. A svedoči i o nekim drugim  vremenima koja dosežu do 5. veka pre Hrista.

Tu su pronađene vaze, srebrno posuđe, zlatni nakit, predmeti od stakla i ćilibara i ukrasi izuzetne lepote, ali i velike istorijske i umetničke vrednosti, čak iz tog perioda.

Na mestu ovog hrama nalazila se ranohrišćanska bogomolja, iz 6. veka. Jezgro današnje zgrade čine upravo ostaci te najstarije građevine. Ranohrišćanski objekat podignut je nad ilirskim kneževskim tumulom.

A sve do 1957. godine, manastir je skrivao tu dragocenu ilirsko-grčku ostavu s početka 5. veka pre naše ere, priloženu porodičnoj grobnici anonimnog uglednika iz redova rodovske aristokratije.

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla, poznatija kao Petrova crkva u Rasu, nalazi se na južnom obodu novopazarskog predgrađa Postenja, pola kilometra zapadno od ušća Deževske reke u Rašku.

Najstariji hram u Srbiji

“Crkva svetih apostola Petra i Pavla je najstariji sačuvani pravoslavni hram u Srbiji.  Izgrađena je na temeljima iz 6. veka. Građena je u 9. veku. Kasnije je dograđivana i rekonstruisana. Jedan deo je dozidan u prvoj polovini 15.veka. Južni deo je dozidan 1835, a renovirana je 1728. godine”, kaže protojerej stavrofor Tomislav Milenković.

Petrova crkva bila je sedište eparhije još u prednemanjićko vreme. Ona se od 1020. godine nalazila u okvirima Ohridske arhiepiskopije, a od 1219. u sastavu je autokefalne srpske crkve.

“Naravno, u vreme Stefana Nemanja ovde je bila Raška episkopija. Tek kasnije, 1346. godine kada je Srpska pravoslavna crkva dobila status patrijaršije Raška episkopija je izdignuta u rang mitropolije i ovde su stolovali raški mitropoliti, sve do početka 18. veka, dok njeno sedište nije prebačeno u zgradu u Novom Pazaru”, objašnjava sveštenik Tomislav Milenković.

Mitropolija ostaje u ovom kraju sve do stvaranja Raško-prizrenske mitropolije, početkom 19. veka, čije  je sedište u Prizrenu.

Freske iz različitih perioda

Izuzetne umetničke vrednosti crkve Svetih Petra i Pavla u Rasu, jednog od najznačajnijih spomenika srpske kulture, bile su skrivene ispod naslaga maltera i kreča sve do početka druge polovine 20.veka.

Tokom tada započetih temeljnih istraživačkih i konzervatorsko-restauratorskih radova na crkvi otkriveno je više hronološki različitih slojeva njene arhitekture i živopisa, od kojih se oni prvobitni ubrajaju u najstarija sačuvana ostvarenja srpske umetnosti, a hramu je ujedno vraćen i deo nekadašnjeg sjaja.

Veoma je zanimljiv program sa scenama iz detinjstva Hristovog u tamburu kupole, koji je nažalost ispran i danas jedva vidljiv.

Takođe, vrlo je redak i zanimljiv anikonični ukras urezan u malteru koji je verovatno nastao u doba ikonoklazma, oko 820. godine.

“Freske su sačuvane iz različitih perioda”, kaže starešina hrama.

Drevnost i umetničke vrednosti Petrove crkve imali su važnu ulogu prilikom donošenja odluke da se ona 1979. godine nađe na Uneskovoj listi svetske kulturne baštine, u okviru kompleksa “Stari Ras sa Sopoćanima”.

U hramu kršten i Sveti Sava

“Ono što je važno za istoriju crkve jeste da su u 12. veku ovde održana dva važna državna sabora za vreme Stefana Nemanje. Posebno je značajan drugi Deževski sabor iz 1196. godine na kome je on presto predao srednjem sinu Stefanu, potonjem Stefanu Prvovenčanom. On se potom ovde zamonašio sa suprugom Anom, a onda otišao u Studenicu i potom na Atos u Svetu Goru”, podseća protojerej stavrofor Tomislav Milenković.

U Petrovoj crkvi krštena su sva trojica Nemanjinih sinova – Vukan, Stefan i Rastko (Sveti Sava).

Dolazi sve više posetilaca

Godinama zaboravljena Petrova crkva, u poslednjoj deceniji  privlači sve veće interesovanje posetilaca.

“Ona sada nije samo kulturno-istorijski spomenik, već i turistička atrakcija. Najviše gostiju dolazi od aprila do oktobra. To su pojedinci, organizovane grupe, ali i pokloničke ture. Trudimo se da ih informišemo o bogatoj istotiji i važnosti hrama. Obezbedili smo i neke suvenire, koji nisu klasični. Oni podsećaju na bogatu istoriju, kulturu, ali i duhovnu vrednost Petrove crkve”, kaže starešina hrama protojerej stavrofor Tomislav Milenković.

Ovde su u porti hrama i nedavno vršena arheološka istraživanja. Stručnjaci kažu da je ona nedovoljno istražena i da ovaj hram i njegova neposredna okolina još čuvaju mnoge tajne…

Ovaj tekst deo je projekta „Tragovi istorije na zemlji Nemanjića na rubu zaborava“, Udruženja „Journalistic plan“.